Charles
Zualtea
Internet
kan tih fo hi tawng pahnih belhbawm ‘INTER’
leh NETworking’ tih atanga lak a ni
a, computer tam tak inthlun zawm khawm tih na mai a ni. Chutichuan Internet ah
chuan khawvel hmun hrang hrang a computer te kha IP address hmangin kan inthlun
zawm vek thei ta a ni. Chu Internet kan tihah chuan tunlai naupang atanga kum
upa lam tawh thleng a kan buaipui FACEBOOK hi website tamtak zinga pakhat niin dah
ve a ni a, khawvel hmun hrang hranga mite duh duh inbiak theih na tura duan a
nih avangin “social network” an ti bawk. Social network hi tam tak a awm a
chung zingah chuan ‘Facebook’ hi tunlai khawvelah chuan a lar ber leh sum la
lut hnem ber a ni. He Facebook hi kum 2004 khan Harvard University zirlai Mark
Zuckerberg-a leh a college thian thenkhat tena an hmuhchhuah a ni. Nikum
December 2013 thleng khan Maktaduai 1230 in an hmang tawh a, heti zat Facebook
hmangtu te zingah hian kum 18-24 inkar hi facebook hmang tam berte an ni. Nikum
2013 Facebook Inc. kum khat sum lak luh hi US Dollar Tluklehdingawn 7.87 lai a
tling a ni. (US $ 7.87 Billion)
Facebook
hian a bikin thalai tam zawk te nunphung a tibuai hle in a hriattheih a, chhun
zan zawma facebook thutchilh tam tak pawh an awm ngei ang. Facebook hi hmang lo
tura inkhap ngawt theih a nilo. A hman dan dik kan inzirtir emaw hrilh hriat
mai hi a tha zawk awm e. Heti zat
khawvel pumah hmang kan awm a, Facebook kaihhnawiha dan bawhchhiatna hrang
hrang Tualthah, Pawngsual, Naupang khuaikhem, Inrukbo, Thaha invauna, Lemchanna,
Sum chungchanga inbumna te hi minute 40 dan zelah thleng anga chhut a ni.
Facebook
hi atirah chuan a hmang thei turin kum bithliah awm lo se tih a ni a, amaherawh
chu kum 13 chin chunglam tana hman tura duan leh a ni. Chutichung chuan
Facebook hmang tu Maktaduai 7 leh a chanve vel hi kum 13 hnuailam anga chhut a
ni. Chumi awmzia chu Nu leh Pa tam tak ten an Fate Facebook hman an phalsak a, Nu
leh Pa thenkhatin account siam sakin, an fate kum diklo in an ziak thin a ni (midangin
an lo siamsak pawh a awm thei). Facebook a lut tur hian Mobile phone (colour nei
chinah chuan theih vek tura ngaih a ni), E-mail emaw mobile phone number, internet
pack(tunah phei chuan india ram bik atan, Facebook-India leh Fontewish ten
inremna an siam angin Airtel, Aircel, Idea leh Tata Docomo service hmangte tan internet
connection kher lo pawhin a luh theih ta) te a tawk chiah, computer nena
inchhawp rup a ngai kher tawh lo.
Facebook
ah hian zahmawh video leh thlalak, Khawvel
chhung leh pawna thilthleng chanchin maksak leh rapthlak tak tak, Pathian thu, Pathian
sawibawrhbanna, Setana biak dan, Ramhuai leh thlahrang chanchin, Thubelh chian
dawllo, khawvel chanchin thar hrang hrang te leh Mipat hmeichhiatna hman kawnga min ti zauthau thei thlengin hmuh
tur leh chhiartur a awm vek mai.
Kan
Zoram ngeiah pawh kan thalai rual tam zawk ten an atchilh mek a, a tangkaina
leh thatna sawitur tamtak awm mahse a hmangtu tam zawk hi chuan thil tha ah leh
tangkai ah kan hmang lemlo in mahni mimal hlimna zawn nan kan hmang nasa hle a,
thawhchhuah kan nei emaw neilo emaw mobile phone changkang ber ber kan hum fer
fur a, facebook turin sum kan mamawh dan a in ang tlang vek a, tul lemlo a sum
kan khawhral hi a tam hle awm e. Pathian kan rinna kawnga thlarau lama
piantharna dik chan phah an awm hriat tur an vang hle. A hmei a pa in Facebook
ah kan in bia in kan in rim suau suau a, kum upa emaw naupang emaw tupawh kan
be thei a, chu chuan kan thalai tamtak te rilru la pengin khawvel thil ah an
rilru hruai pen a awmin leh kawppui zawn nan bera lo hmangta mai pawh an awm ta
nawk mai. Chutiang karah chuan bum tur zawng a lo phiruai pawh an bang lo. Facebook
atanga inchhara innei ta hi mumal taka chhinchhiahna chiah awmlo mahse a
hmangtu hmun sangkhat a thena hmunkhat pawh hi an awm kherlo ang. Nupa tam tak
an inthen phah mek bawk. Chhungkua titi khawm a ti har a, Pathian biakin a
inkhawm aiin Facebook khawih chakna in min bual a, thenrual pawl aiin mahni a
Facebook kawm kan thlang ta.
Engpawh
kan tih hian, a lutuk in rahtha a thlen loh fo theih thin avangin Facebook pawh
hi a hmang tangkai tan chuan tangkai thin hle mahse, a lutuk a hman te a awm
thei engtiklai pawh a facebook reng nih te hi, mi awm awl lutuk tihtur neilo
anga kan lan theihna laite pawh a awm, Social network (facebook kherlo pawh) thutak
hla taka lak chin kan neih thiam a pawimawh, lak thutak lutuk ching te hi an
chesual fo bawk. Facebookah kan chhungkaw buaina thil mahni wall a dah (post) chin
te, rilru a awm ang ang puah chhuah pui phawng phawng thin te, mimal intih
thiamlohna ang chi post chin te, kan nihna diktak (personal Information) hmelhriatloh
hnen a hrilh te, atakah pawha kan la hmuhloh hnena rilru zawng zawng pek te,
mahni chauha In a I awm chungchang te, I hnathawhna chungchang te, I phone
number hmuh theiha dah te, I sum dinhmun chungchangte leh Password midang hrilh
te, kawppui tur zawn te hi Facebook hmangtu te hian kan tih loh tawp a tha awm
e.
Khawvel
changkanna in a ken tel thil tunlai ber ber te hi miin an ti thin emaw miin
annei tih vang ringawt a kan lo tive chak a kan lo awt ve a nih pawhin a nihna
diktak leh a hman dan dik tak lo zirchian hmasak thin hi a puitling zia hle awm
e. Engkimah kan insum thiam hi ringtu nun diktak lan chhuahna a ni a, engpawh
kan tihin chintawk kan zirthiam zel hi a pawimawh a, internet leh a kaihhnawih
thil te hian kan thlarau nun a chawm viau a kan hlawk pui viau a nih si loh
chuan a hun leh a hun kan hriat a pawimawhin hunawl hnawhkhah nan chauh tak
meuh meuh kan hman thiam hian a hlawkpui tu chu keimahni bawk a ni tih hi ka
thalai pui te ka chah duh a ni.